Wywiad z dietetykiem klinicznym Martyną Kwiatkowską na temat mitów żywieniowych w trakcie leczenia onkologicznego

26 lutego 2025 r. odbędzie się kolejne spotkanie z cyklu „Na luzie przy kawie”, organizowane dla pacjentów w Oddziale Onkologii Klinicznej. Tym razem tematem przewodnim będzie prawidłowe odżywianie, które odgrywa kluczową rolę w procesie leczenia nowotworowego. Wokół żywienia w chorobie nowotworowej narosło jednak wiele mitów, dlatego w dzisiejszym wywiadzie rozmawiamy z Martyną Kwiatkowską, dietetykiem klinicznym Szpitala Specjalistycznego w Kościerzynie sp. z o.o.. Nasza specjalistka rozwieje najczęstsze wątpliwości pacjentów i podpowie, jak świadomie komponować dietę w trakcie leczenia.

Zacznijmy od podstawowego pytania – czy żywienie ma znaczenie w trakcie leczenia onkologicznego?

Martyna Kwiatkowska: Współczesna onkologia dostrzega coraz większą wagę żywienia w kontekście terapii nowotworowej. Nie jest to tylko kwestia profilaktyki, ale również kluczowy element wsparcia organizmu pacjenta w trakcie leczenia i rekonwalescencji. Przewlekła choroba nowotworowa ma ogromny wpływ na cały organizm – zmienia metabolizm, wpływa na gospodarkę energetyczną oraz skład ciała, prowadząc do tzw. wyniszczenia nowotworowego (kacheksji). Odpowiednia dieta, dostosowana do potrzeb pacjenta, może wspierać proces leczenia, poprawiając efektywność terapii oraz jakość życia.

Skoro dieta odgrywa tak istotną rolę, jakie są najczęstsze mity dotyczące diety pacjentów onkologicznych?
Martyna Kwiatkowska: Wokół diety onkologicznej narosło wiele nieporozumień. Jednym z najczęstszych mitów jest przekonanie, że cukier "karmi" raka i powinien być całkowicie wyeliminowany z diety. To popularny mit, który wciąż jest powszechnie powielany, ale nie ma solidnych podstaw naukowych. Faktem jest, że zarówno zdrowe komórki, jak i komórki nowotworowe potrzebują glukozy, by pozyskiwać energię. W rzeczywistości, wszystkie komórki naszego ciała korzystają z glukozy, a nowotwory nie różnią się pod tym względem. Współczesne badania nad metabolizmem komórek nowotworowych, jak np. te dotyczące efektu Warburga, wskazują, że komórki rakowe wykazują wyższe zapotrzebowanie na glukozę, ale to nie oznacza, że cukier jest „żywicielem raka”. Węglowodany, w tym cukry, są podstawowym źródłem energii w organizmach. Odpowiednia ilość węglowodanów w diecie pacjenta onkologicznego jest niezbędna, by zapewnić mu wystarczającą energię do walki z chorobą. Oczywiście nie oznacza to, że pacjenci powinni spożywać nadmiar cukru prostego, ale zrównoważona dieta, z odpowiednią ilością węglowodanów złożonych, jest absolutnie zalecana.

Zatem jeśli cukier nie jest wrogiem, to jak wygląda kwestia utraty wagi? W przypadku nadwagi lub otyłości – czy jest to korzystne dla pacjentów onkologicznych?

Martyna Kwiatkowska: To bardzo istotne pytanie, ponieważ w kontekście leczenia onkologicznego utrata wagi, zwłaszcza masy mięśniowej, nie jest wskazana. Niestety zwykle pacjent w pierwszej kolejności traci to, co dla organizmu bardzo cenne, czyli masę mięśniową. W rezultacie pacjenci z nadmierną masą ciała nie chudną w prawidłowym rozumieniu tego słowa, czyli nie tracą tkanki tłuszczowej, a masę mięśniową, co pogarsza ich stan zdrowia. Zbyt szybka utrata masy ciała prowadzi do wycieńczenia organizmu, zmniejsza wydolność fizyczną i może osłabić skuteczność leczenia. W takich przypadkach istotne jest, aby dieta była dobrze zbilansowana, a pacjent spożywał odpowiednią ilość kalorii i białka, by utrzymać masę mięśniową i zapobiec wyniszczeniu organizmu. Zatem, zamiast skupiać się na redukcji wagi, pacjenci powinni pracować nad optymalnym wsparciem dla organizmu, by umożliwić mu jak najlepszą reakcję na terapię.

A co z witaminą C? Czy przyjmowanie dużych dawek tej witaminy wspiera organizm w walce z nowotworem?

Martyna Kwiatkowska: Witamina C, jest jednym z najważniejszych antyoksydantów w organizmie, wspomaga układ odpornościowy oraz bierze udział w procesie gojenia ran. Niemniej jednak, badania nie potwierdzają, że witamina C w dużych dawkach ma jakiekolwiek właściwości przeciwnowotworowe. W rzeczywistości, nadmiar witaminy C może być niebezpieczny, szczególnie dla pacjentów z zaburzeniami czynności nerek, ponieważ może prowadzić do kamicy nerkowej. Zwiększone zapotrzebowanie na witaminę C w czasie choroby nowotworowej może być zaspokajane przez naturalne źródła tej witaminy w diecie. Niemniej jednak suplementacja witaminą C w dużych ilościach powinna być stosowana wyłącznie pod ścisłą kontrolą lekarza.

A co z dietą bezglutenową? Czy powinna być stosowana przez pacjentów onkologicznych, szczególnie podczas chemioterapii?

Martyna Kwiatkowska: Nie ma żadnych wskazań do eliminacji glutenu u osób w trakcie leczenia, oczywiście z wyjątkiem pacjentów, u których rozpoznano celiakię.
W wyjątkowych sytuacjach dieta bezglutenowa może być pomocna dla chorych zmagających się z ciężkim popromiennym zapaleniem jelit po radioterapii lub ciężkim zapaleniem jelit po chemioterapii. Bezzasadne stosowanie diety bezglutenowej w trakcie leczenie onkologicznego bez konsultacji specjalisty może przyczynić się do powstania niedoborów pokarmowych.

Inny mit, który często się pojawia, to twierdzenie, że witamina B17 pomaga w walce z rakiem. Co o tym sądzi Pani zdaniem?

Martyna Kwiatkowska: Witamina B17, znana także jako amigdalina, jest kontrowersyjna w kontekście leczenia nowotworów. Choć niektóre osoby reklamują amigdalinę jako naturalny środek do walki z rakiem, nie ma żadnych wiarygodnych dowodów naukowych, które potwierdzałyby jej skuteczność w tym zakresie. Obecnie nie stwierdzono jej skuteczności ani bezpiecznej dawki terapeutycznej. Spożywanie pestek zawierających amigdalinę może doprowadzić do wystąpienia dolegliwości ze strony układu pokarmowego takich jak biegunka, nudności, wymioty, bóle brzucha. Nie można zapomnieć, że nadmierna suplementacja amigdaliny może doprowadzić do zatrucia organizmu cyjankami. Często po spożyciu pestek występuje gorycz w ustach. Wszystkie te efekty dodatkowo obciążają przewód pokarmowy, co może zmniejszyć tolerancję leczenia.

Na koniec, jakie byłoby Pani najważniejsze przesłanie dla pacjentów onkologicznych w kontekście żywienia?

Martyna Kwiatkowska: Moim najważniejszym przesłaniem jest, aby pacjenci onkologiczni kierowali się rzetelną wiedzą, korzystali z konsultacji z lekarzami i dietetykami oraz unikali mitycznych i niesprawdzonych informacji. Każdy organizm jest inny, dlatego tak ważne jest, by dostosować żywienie do swoich indywidualnych potrzeb i wspierać organizm w walce z chorobą. Najważniejsze to nie ufać popularnym mitom, lecz dbać o swoje zdrowie w oparciu o dowody naukowe i wsparcie profesjonalistów.

Dziękujemy za rozmowę i cenne wskazówki!

Martyna Kwiatkowska: Również dziękuję i życzę wszystkim pacjentom dużo zdrowia, siły i cierpliwości w drodze do zdrowienia! Korzystając z okazji zapraszam serdecznie na spotkanie 26 lutego 2025r. w Oddziale Onkologii Klinicznej podczas, którego postaram się przybliżyć uczestnikom tajniki prawidłowego odżywiania w trakcie leczenia onkologicznego oraz będzie można skorzystać z indywidualnych porad wraz z analizą składu i masy ciała.